مقدّمه :
ادبيا ت داستا ني يا به تعبير را يج آن "قصّه گو يي و قصّه نو يسي " ، پيشينه اي به قدمت تاريخ حيات آدمي دارد. بشر از همان آغاز كه پاي بر اين عرصه نهاد به تفسير و تأويل حقايق پيرامون خو يش پرداخت و در اين رهگذر از تخيّل خود نيز مدد گرفت ،
اين گونه بود كه نخستين قصّه ،زاده شد . بشر اوّليه ذهن ساده ولي خيا ل پردازي داشته است . از اين رو به تمامي اشيا و وقايع پيرامون خود ، جنبهاي نمادين و اسرار آميز مي بخشد و از همين جا بود كه نخستين افسانه ها پديد آمدند.
خالق بشر خود نيز به زبان قصّه ، سخن خودرا بازگو نموده است ، واين خود نيز شاهدي بر اهمّيّت و توجّه بر قصّه و قصّه نو يسي دارد .
كودكان در مراحل رشد خود ، عطشي سير ي نا پذير براي آموختن علوم در وجود خود دارند كه با يد به طر يق علمي و پسنديده آن ها را سيراب نمود.
يكي از اين را هها ،كه به دست شر يف ترين انسانها كه همان معلّمان عز يز هستند ارائه مي گردد ، آموزش قصّه نو يسي به دانش
آمو زان در قالب اهداف كتب درسي مي با شد .از آن جا كه اين طرح در بهبود سواد خواندن دانش آموزان نقش به سزايي را ايفا نموده است ، امسال نيز بر آن شديم كه معلّمان عزيز اين مهارت را در دا نش آمو زان خود رشد و توسعه دهند.
به عبا رتي انتقال مها رت كسب شده از معلّمان به دانش آمو زان در جهت تقو يّت تفكّر خلّا ق و پرورش قواي ذ هني دانش آموزان صورت مي گيرد.
تعر يف داستان و تفاوت آن با قصّه :
داستان ، يك سلسله و قايع حقيقي يا غير حقيقي است كه به طور زنده و آميخته با جزئيّات بيان شده باشد؛ به نحوي كه متخيّله خو اننده يا مستمع بتو اند آن ها را سریع مجسّم كند . داستان ، محصول ذهنيّت فرد است و حتّي مي توان از روي سبك و روش آن نو يسنده اش را باز شنا خت . امّا قصّه ، محصول ذهنيت جمع است و خالق مشخّصي ندارد و با نقل پي درپي ، جمع بر روي آن اثر گذ اشته است ،
قصّه و داستان هر دو آثار روايي هستند و به نقل رويداد ها مي پردازند ، ولي آن چه داستان را از قصّه جدا مي كند روابط علّي است كه بين رويدادهاي مختلف آن برقرار است . حال آن كه قصّه بر اساس حوادث پشت سر هم كه ممكن است ، رابطه علّت و معلولي هم بر آن ها
حا كم نبا شد، شكل مي گيرد . تفا وت ديگر در سا ختمان ادبي آن ها ست . سا ختمان ادبي قصّه معمو لاً ساده بو ده و تنها در آن چا رچوب ها بيان شده و جزئيّات در آن را هي نداشته و تو سط گو ينده به آن اضا فه شده است . ولي داستان اثري مكتوب است و دست نويسنده باز ،تا آن گونه كه مي خو اهد به جز ئيّات بپردازد .
زبان قصّه شفا هي بوده و ماهيّت گفتاري دارد . حال آنكه داستان به زبان ادبي نو شته مي شود و تمام ملاحظات زيبايي شناسي زبان در آن به كار گر فته مي شود .
نكاتي جهت آمو زش قصّه نو يسي به دانش آمو زان :
- تشو يق و تحريك دانش آموزان به مطا لعه كتاب وكتا ب خواني
- بيان شفا هي در كلاس درس از هر آن چيزي كه از خو اندن كتاب درك كرده
- نو شتن قصّه از عنوان آن شروع مي شود . عنوان بايستي داستان را فاش نكرده و با عث ايجاد انگيزه در خو اننده آن شود.
- بايد به دانش آموزان ياد داد، شخصيّت اصلي داستان كه قصّه حول محور او مي چرخد را معيّن كند . هم چنين شخصيّت ها ي فرعي كه به قصّه وارد و از آن خارج مي شوند و در روند قصّه تأ ثير مي گذارند را نيز معرّفي نمايد .
- اگر واكنش يا شخصيّتي يا تصويري در خطّ دا ستان نبا شد ، اضا فه است و مخا طب را خسته مي كند .
- راوي هر داستان مي تو اند اوّل شخص يا سوم شخص با شد ، البتّه در بعضي از موارد در هر قسمتي از داستان مي توان از يكي از راويها استفاده كرد .
- صحنه در هر داستان محلّ اتّفاق هايي است كه شخصيّت اصلي در آن قرار دارد و هر قصّه مي تو اند يك يا چند صحنه داشته با شد مثل اتاق ، خانه و......
- پيرنگ ، (تر تيب وقوع رو يدادها و نظم زماني رخدادها ) ، به عبارتي دو عا مل زمان و به تر تيب چيدن رو يداد ها ، مهم است .
- گر ه افكني (عدم تعادل ): با يد به دا نش آموزان ياد داد كه گره افكني ، نقطهاي است كه شخصيّت اصلي دا ستان دچار مشكل شده و به نو عي از تعادل اوّليه خا رج شده است .
اوج داستان : نقطهاي است كه گرهي قصّه باز مي شود و به پر سش اصلي پا سخ داده مي شود. -
آموزش سبك هاي نگا رش قصّه در دانش آمو زان مي تو اند به سه صورت با شد :
1- زباني : نوعي از نگارش است كه بار داستان را متن آن مي كشد و حتّي اگر شنونده يا خواننده تصو ير كتاب را هم نبيند و با شنيدن يا خو اندن آن ، به مو ضوع اصلي پي مي برد .
2-تصو يري : در اين سبك از نگار ش،تصو ير و متن جايگاه يكسان دارند و با خواندن قسمتي از متن و توجّه به تصوير مر بوط به آن مي توان بيشتر به جزئيّات پي برد .
3-مصوّر :در اين سبك ، متن وجود ندارد و يا بسيار كم است و فقط تصوير است كه داستان را جلو مي برد .
نكتهي حا ئز اهمّيّت در آموزش قصّه نو يسي براي دانش آمو زان اين است كه ، آمو زگار محترم ،كلاس درس را طور ي مهيّا كند كه مجمو عه اي از فعّا ليّت ها ي هنري، طر احي شده و به اجرا در آيد . به طور مثال ،بچّه ها پس از گو ش دادن به يك قصّه در باره ي عنا صر آن ، اوج و پايان قصّه گفت و گو كنند ،سپس خود را به جاي قهرمانان قصّه قرار دهند و حركات و صدا هاي آن ها را تقليد نمايند ، يا حتّي در باره ي قسمتي از قصّه كه جذاب تر بو ده و تو جّه آن ها را جلب كرده است نقّا شي بكشند و كاردستي درست كنند ، اگر كسي در مورد قسمتي از قصّه ، شعري مي داند آن را بخو اند و بچّه هاي ديگر با دست زدن او را همراهي كنند ، در پا يان هر بخش ،بچّه ها كار هاي
يكد يگر را مي بينند و در باره ي كار خود براي ديگران تو ضيح مي دهند و به تو ضيحات ديگران در مورد كار خود گو ش مي دهند . چه بسا اين كار كمك بزرگي به قصّه نو يسي دا نش آموزان نموده و راه را براي آنان آسان مي نمايد.
ضرورت اجر اي طر ح :
براي بسياري از كو دكان ، مدرسه اوّلين مكاني است كه آن ها را با خو اندن موادّ مكتوب ، آشنا مي كند ، مسلماً وظيفه ي مدارس ، آموزش هدفمندي است كه متنا سب هر مقطع سنّي و هر پايهي تحصيلي بوده و كودكان ونوجو انان را هما هنگ با آمو خته ها يي كه از طر يق آموزش مفا هيم در سي كسب شده است ، بنا بر علا ئق خود در كتا ب هاي درسي و غير درسي تشو يق نما يد ؛ تا درك مفا هيم درسي آن ها تعميق يابد . در اين راستا ، معلّمان خلّاق ، مي تو انند با شنا خت وا قع بينانهي نياز هاي كو دكان و نو جوانان آنان را كمك نما يند ، تا با خلق آثار ارز شمندي در زمينههاي گوناگون آنان را حما يت كنند، و حاصل تلا ش هاي مستمر و هما هنگ آنان سبب با لندگي نسل نو جويي شود كه انديشه مي كند ، مي كاود ، مي خو اند و مي پرسد تا به فرهنگ و ادبيّات خود ببا لد و فر هنگ غني خود را پاس دارد .
اهداف طرح:
1- افزايش خلّا قيّت هاي ذهني وتقو يت مها رت هاي نو شتا ري دانش آموزان.
2- تعميق مفا هيم درسي از طر يق قصّه نو يسي دانش آموزان .
3- دروني شدن ارزش هاي اخلا قي و اجتما عي در دانش آمو زان.
4-كشف و پرورش استعداد هنر ي دانش آموزان در زمينه ی نو يسندگي و قصّه نويسي آنان.
3 5-آموزش به دانش آموزان علا قه مند و حما يت از آنان در مر احل انجام كار.
6-گستر ش و ترويج فرهنگ مطا لعهي كتا ب هاي قصّهي مخصوص كو دكان(درسي - غير درسي ) با توجّه به گنجينه هاي لغات هر گروه سنّي .
7-رشد و تكوين شخصّيت دانش آموزان از طريق قصّه نو يسي و قصّه گويي .
8-استفاده از مو ضو عات واگرا جهت ايجاد حسّ نو شتن با كمك تصوير سازي ذهني دانش آموزان.
مرا حل اجر ايي طر ح:
1- تشکیل جلسهي توجيهي جهت رابطین مناطق و ارائه ي شيوه نامه توسط گروه هاي آموزشي اداره كل(مهر ماه)
2-برگزاری کارگاه آموزشی وتو جيه همكاران رابط منتخب مدارس ، جهت آموزش و اجراي طرح به دانش آموزان (مهر ماه )
3-اطّلا ع ر سا ني دقيق به دانش آموزان جهت اجراي طر ح در منطقه (هفته اول آبان ماه)
4 - گرد آوري فعّاليّت هاي دانش آموزان و داوري در مدارس ( پايان هفتهي دوم بهمن)
5 - تقدير از دانش آموزان برگزيده و معلّمان راهنماي آنان در مدارس(پايان هفتهي سوم بهمن )
6- ارسال 6 اثر برتر مدرسه ( از هر پايه يك اثر ) به منطقه ( هفتهي سوم بهمن )
7- گرد آوري فعّاليّت هاي دانش آموزان و داوري در مناطق (پايان بهمن ماه)
8- ارسال 6 اثر برتر منطقه ( از هر پايه فقط يك اثر ) به اداره كل ( هفتهي دوم اسفند ماه)
9- تقدير از دانش آموزان برگزيده و معلّمان راهنماي آنان در مناطق ( اسفند ماه)
10- انتخاب آثار برتر و برگزاري هما يش و تقدیر از منتخبین استانی ( ارديبهشت ماه)
پيشنهاد مي شود ؛ قصّههاي دانش آموزان منتخب در مناطق به صورت مجلّد تدوين شده و در اختيار مدارس قرار گيرد.
ضو ابط اختصاصي ارسال آثار:
* آثارحدّ اكثر در 5 الي 10 صفحه جهت پايههاي چهارم تاششم و1 تا 2 صفحه جهت پايههاي اوّل 2 تا 5 صفحه پايه هاي دوم و سوم باشد .(زمينهي كار مي تواندكاغذي يا پارچهاي باشد .)
4 *قصّه مي تو اند به صورت فردي يا گروهي با شد.
*در صورت گروهي بودن ،گروه حدّ اكثر مي تواند 3 نفره باشد و يك نفر به عنوان مسئول گروه مشخّص گردد و نوع كار هر يك از اعضا نيز قيد شود.
* ترجيحاً توصيه مي شود قصّهها دست نويس بوده و توسّط شخص دانش آموز نوشته شده باشد.
* تصویرگری اثردارای امتیاز است و الزاماً تصاویر توسط دانش آموزان کشیده شود.
* نگارش قصّهي دانش آموزان مي تواند به سبك هاي زباني ، تصويري و مصوّر باشد.
* نمون برگ هاي ارزيابي آثار و ثبت شناسنامه ي اثر ، به همراه قصّه هاي دانش آموزان منتخب تا زمان مقرر به منطقه و اداره كل ارسال گردد.
فعاليت مورد نظر دانش آموزان پايههاي اول ،دوم و سوم
داستان نيمه تمام زير را كامل كنيد .
دانش آموزان پايه اول : حسني يك توپ قشنگ قرمز به نام قلقلي داشت. يك روز صبح وقتي با توپ خود بازي مي كرد يك دفعه توپش گم شد.او هر چه دنبالش گشت ،آن را پيدا نكرد اما قلقلي گم نشده بود ،او دلش مي خواست ...
دانش آموزان پايه دوم: در باغ زيبايي كنار مادر نشسته بودم كه يك كلاغ زيرك از روي ديوار پريد و با خنده گفت: ...
دانش آموزان پايه سوم: وقتي با غبان پير در باغ را باز كرد از تعجّب خشكش زد ...
فعاليت مورد نظر دانش آموزان پايههاي چهارم،پنجم و ششم
قصه نويسي بر اساس اهداف كتب درسي مي باشد.
